باستان‌شناسان در محوطه‌ی تاریخی خَلکَجار در تاجیکستان، یک کوزه سفالی باستانی با نوشته‌ای به زبان باختری کشف کرده‌اند. قدمت این اثر به دوران امپراتوری کوشان در حدود قرن اول پیش از میلاد تا قرن سوم میلادی بازمی‌گردد.
به گزارش بلاگ جعبه، امپراتوری کوشان را مردمانی کوچ‌نشین و هندواروپایی به‌نام یوئه‌چی بنیان گذاشتند. این قوم پس از حمله به سرزمین‌های پادشاهی یونانی-باختری (۲۵۶ تا ۱۲۰ پیش از میلاد)، عناصر گوناگونی از فرهنگ هلنی را پذیرفتند؛ از جمله استفاده از الفبای یونانیِ اصلاح‌شده برای نوشتار، ضرب سکه به سبک یونانی و ترکیب خدایان یونانی با آیین‌های بودایی، زرتشتی و هندو در یک نظام مذهبی تلفیقی.
محوطه خَلکَجار که زمانی دژی مستحکم در امپراتوری کوشان بوده، از ماه مه گذشته زیر نظر موزه ملی تاجیکستان در حال کاوش است. باستان‌شناسان تاکنون بقایای سالمی از سازه‌های این منطقه کشف کرده‌اند که برخی از آن‌ها هنوز آثار گچ سفید بر دیوارهای گلی و آجری خود دارند. بیشتر این بناها و اشیاء متعلق به دوران شکوفایی امپراتوری کوشان (قرون اول تا سوم میلادی) هستند.
کوزۀ کشف‌شده در این محوطه دارای دو دسته است و در یکی از ساختمان‌ها پیدا شده. بر روی آن این جمله به زبان باختری نوشته شده است: «این کوزۀ آب خانم ساگکین است». این کوزه شکسته و تکه‌تکه بود و بخش‌هایی از آن هنوز مفقود است. اما خوشبختانه تمام قطعاتی که حاوی نوشته بودند، پیدا شدند و با دقت کنار هم چیده شدند. نوشته‌‌های زبان باختری در تاجیکستان بسیار نادر هستند. برای رمزگشایی این نوشته که با خط یونانی تغییر یافته نوشته شده، از کمک دو متخصص برجسته زبان‌های ایرانی، پروفسور نیکلاس سیمز-ویلیامز و جو کریب (کارشناس سکه‌شناسی) استفاده شد.
کارشناسان می‌گویند این عبارت ساده، از نظر زبانی و فرهنگی اهمیت زیادی دارد. چنین متنی نگاهی نادر به زندگی روزمره، سواد و مفهوم مالکیت شخصی در دوران کوشان ارائه می‌دهد و اطلاعاتی درباره نقش زنان و هویت فردی در آسیای مرکزی باستان در اختیار ما می‌گذارد.
نام «ساگکینا» نیز از منظر زبان‌شناسی نام‌ها (اونُماستیک) ارزشمند است و به شناخت بیشتری از شیوه‌های نام‌گذاری زنان در آن دوران کمک می‌کند. وجود چنین کتیبه‌هایی نشان‌دهنده سطح بالای سواد و رسم متداول نشانه‌گذاری وسایل شخصی در جامعه آن زمان است.
پس از پایان مراحل بررسی و حفاظت، این کوزه در موزه ملی تاجیکستان به نمایش گذاشته خواهد شد.
منبع: فرادید
